Door deze online vragenlijst in te vullen, kun je mij en mijn collega’s helpen. Ik mag op voorhand niet vertellen wat we precies proberen te achterhalen met dit experiment. Laat gerust een reactie achter als je er nieuwsgierig naar bent, dan zal ik de resultaten, gebaseerd op jullie antwoorden, hier na afloop samenvatten.
De archetypische filosoof zit in zijn zetel na te denken. Het enige dat hij onderzoekt zijn zijn eigen intuïties, maar niets garandeert dat deze intuïties overeenkomen met iets in de wereld daarbuiten. In het nieuwe millennium zijn er gelukkig ook andere manieren om aan wijsbegeerte te doen. In dit stukje bespreek ik drie trends naar een wetenschappelijkere aanpak van de filosofie.
(1) Wie denkt dat filosofen niet uit hun zetel te branden zijn, heeft duidelijk nog nooit van X-Phi gehoord. Ik schreef eerder al over experimentele filosofie, in dit stukje. Mijn oproep van vandaag om deel te nemen aan onze vragenlijst kadert duidelijk ook in deze trend: methodes uit de experimentele psychologie gebruiken om filosofische vragen te beantwoorden.
Achteraf moeten alle resultaten statistisch geanalyseerd worden, voor ze in een artikel gegoten kunnen worden. In de natuurwetenschappen krijgen studenten practica, waarbij ze hun eerste ervaring opdoen met dataverwerking; ook in de opleiding psychologie gaat er veel aandacht uit naar statistiek, maar in de lessen wijsbegeerte is er nog niet veel aandacht voor. Zo komt mijn ervaring met dataverwerking in de natuurwetenschappen dus nog goed van pas nu ik aan een filosofische faculteit werk.
De experimentele filosofie heeft zelfs een eigen strijdlied met als refrein:
Let’s take it to the streets
To the parks, to every strip mall parking lot
Let’s take it back to the primary source
And find out who we really are
X-phi!
In de bijbehorende clip zien we de oude denkzetel branden.
(2) Een andere nieuwe onderzoekslijn is de computationele filosofie, waarbij een wijsgerige onderzoeksvraag deels met behulp van computer-simulaties geanalyseerd wordt. Computer-simulaties worden ook wel pseudo-experimenten genoemd en zijn ook in de wetenschappen een populaire methode, met name wanneer gewone experimenten te duur, ethisch onverantwoord, of anderszins onhaalbaar zouden zijn. Computer-simulaties kunnen ook nuttig zijn als er wel gewone experimenten worden uitgevoerd, in de hoop dat de gecombineerde resultaten meer inzicht verschaffen in de onderliggende processen. Hoe en wat we van deze pseudo-experimenten kunnen leren, is dan weer een filosofische vraag. Hoewel computationele methoden relatief nieuw zijn, sluit deze vraag zeer nauw aan bij een eeuwenoude puzzel uit de traditionele wetenschapsfilosofie: wat is het verband tussen de wereld enerzijds en onze modellen en theorieën erover anderzijds?
(3) De derde trend is de formele epistemologie. Epistemologie is een synoniem voor kennistheorie: het is een traditionele tak van de filosofie, die zich toespitst op de vraag wat wij (kunnen) weten en wat rationeel is om te geloven. De laatste jaren is er in dit onderzoeksgebied meer aandacht gekomen voor formele methoden – wiskundige modellen dus. Sinds de opkomst van de analytische filosofie in de twinstigste eeuw heeft logica aan belang gewonnen binnen de filosofie, maar andere wiskundige modellen bleven achter. In de epistemologie is er intussen een verschuiving gebeurd van zekerheid naar waarschijnlijkheid, waardoor kansrekening plots een essentieel onderdeel werd van de filosofische analyse. Dit leidde ondermeer tot het ontstaan van de Bayesiaanse epistemologie. Ook speltheorie bijvoorbeeld is niet enkel relevant in de economie, maar wordt net zo goed door filosofen bestudeerd. Door deze ontwikkelingen lijkt de poort van de filosofie nu verder dan ooit open te staan voor het gebruik van wiskundige methoden in het algemeen.
Sommige klassiek geschoolde wijsgeren maken zich zorgen dat de filosofie haar eigenheid zal verliezen door steeds meer op een gewone wetenschap te gaan lijken. Eén van de rollen van de filosofie is bijvoorbeeld om na te denken over de betrouwbaarheid van wetenschappelijke kennis. Bezorgde filosofen vrezen dat ze hun beschouwende rol niet meer naar behoren kunnen vervullen als ze zelf hun handen vuil maken in de modder van het wetenschappelijke onderzoek.
Het zal jullie niet verbazen dat ik zelf optimistischer gestemd ben. Ik zie het gebruik van experimentele, computationele en formeel-wiskundige technieken in de filosofie niet als een vervanging van de traditionele methodes, maar als een aanvulling en verrijking hiervan. Bovendien zullen filosofen beter in staat zijn de sterktes en zwaktes van wetenschappelijke kennis te evalueren als ze zelf meer ervaring hebben met de gebruikte onderzoeksmethodes.
Onlangs had ik het op dit blog nog over stereotypen over onderzoekers. Zoals we vandaag al zagen voldoen filosofen dus niet noodzakelijk aande stereotype van de wereldvreemde kamergeleerde zoals op het schilderij van Rembrandt. Het stereotype beeld van een filosoof is een blanke man met een baard, maar gelukkig is dit cliché aan vervanging toe: deze website verzamelt foto’s waarmee je een beeld krijgt van hoe een filosoof er anno 2012 écht uitziet. (De conclusie is: je kunt dat er eigenlijk niet aan zien. Maar je had toch niet echt gedacht van wel, hè?)
Uiteindelijk kom je altijd bij filosofie terecht; ook dat is een cliché, maar dan één dat wel nog klopt (op Wikipedia althans).
Gelijkaardige berichten:
- Uiteindelijk kom je altijd bij filosofie terecht
- Over alfa en bèta: zonder kloof geen brug
- Argumentatiefouten over kansrekening
Ik ben wel erg benieuwd wat de bedoeling is. suk6 nog ;-)
Dag Kaline, bedankt voor je reactie.
De eerste keer dat ik zo’n enquête invulde van een collega had ik werkelijk geen idee wat ze dáár nu mee konden doen…
Er zijn nu al een reeks antwoorden binnen, maar we wachten nog even om een betere statistiek te krijgen. Daarna hoor je er hier zeker nog van.
Pingback: Verslag München – deel 2 » Sylvia's blog
Pingback: Resultaten filosofie-experiment » Sylvia's blog