Tijdens de PechaKucha Night lichtte ik mijn ideeën over kunst en wetenschap toe aan de hand van twintig lichtbeelden. Mijn thema was “begrijpend tekenen“.
De presentatie was in het Engels, maar ik heb Nederlandse ondertitels gemaakt bij deze opname:
Hieronder de transcriptie met weblinks. (De Engelstalige versie staat hier.)
1 – Goedenavond, ik ben Sylvia. Mijn presentatie gaat over “begrijpend tekenen”: leren door te schetsen. Tekenen is een kunstvorm, maar ik zal jullie tonen dat het ook nuttig is voor de wetenschap en voor het delen van verwondering.
2 – Potlood en papier zijn het enige dat je nodig hebt als je een universele mens wil worden. Dit zijn twee bladzijden uit een notitieschriftje dat ik bijhield toen ik zeven was. Het was het enige dat ik nodig had om gelukkig te zijn: verhalen verzinnen, rekenen en tekenen. Het zijn sleutelelementen van al de disciplines die ik nog steeds beoefen.
3 – Toen ik zestien was, maakte ik deze schets bij een plaatselijk tekenatelier. Ik was anatomie aan het oefenen uit een boek en kwam uit bij een reflectie over het oneindige. Mijn huidge werk draait nog steeds rond oneindigheden en infinitesimalen.
4 – In het zelfde jaar maakte ik deze ode aan Escher. Ik gebruikte mijn eigen linkerhand als referentie. Het portret is fictie. Ik had op dat moment kort haar. Maar dat is het mooie aan tekenen: je kan tonen wat jij ziet, ook als dat enkel in jouw verbeelding is.
5 – Toen ik eenmaal beslist had om wetenschappen te gaan studeren, maakte ik me zorgen dat ik de voeling met mijn verbeelding zou verliezen, dat wiskunde en fysica studeren zeer zwaar zou zijn voor een dromerig persoon zoals ik. Maar verbeelding is ook in de wetenschap heel belangrijk, vooral wanneer je met een nieuwe hypothese voor de dag moet komen.
6 – Je eigen onderzoeksproject opstarten kan je erg klein doen voelen: een gevoel dat lijkt op de confrontatie met een leeg doek, waarbij je vreest het te verknoeien. Maar trial-en-error methodes zijn een belangrijk onderdeel van wetenschap en kunst. Leren hoe te falen is cruciaal.
7 – Eén van mijn leraars tekenen onderwees ons over het effect van de verhoudingen van het canvas op een compositie. Hij sprak ons over twaalf dynamische rechthoeken: een theorie afkomstig van von Wersin. Zijn uiteenzettingen waren chaotisch, maar ik slaagde erin een reconstructie te maken met behulp van meetkunde.
8 – In het natuurkunde-lab leerde ik met diverse microscopietechnieken werken. Tegenwoordig gebruiken we computers om de resultaten te zien en onmiddellijk op te slaan. Maar Anthonie van Leeuwenhoek, één van de eerste microscopisten, had kunstenaars in dienst om zijn observaties te tekenen. Dit zijn zandkorrels.
9 – Mijn favoriete optische instrument is een confocale microscoop. Het bevat openingen ter grootte van een speldenprik (pinholes) op cruciale plaatsen om licht dat uit focus is tegen te houden. Je kan zelf ook zo’n pinhole gebruiken: om een beeld te projecteren van een zonsverduistering volstaat een kleine opening tussen je vingers.
10 – Het stemt me somber dat in de meeste lessen biologie leerlingen enkel woorden moeten invullen op bladen zoals dit. Ik denk dat het veel leerzamer is om hen zelf het dier te laten tekenen. Begrijpend tekenen gaat niet om het product, maar om het proces: de kunst om aandachtig naar iets te kijken.
11 – Bij inleidende cursussen fysica aan de universiteit is het al net zo. De trend is om afgelikte Amerikaanse handboeken te gebruiken met gekleurde illustraties erin. Zo wordt bijvoorbeeld een Newtoniaans vraagstuk met diverse katrollen en krachten geïllustreerd. Maar, om eerlijk te zijn, denk ik dat studenten veel meer leren als ze zelf de tekeningen maken.
12 – Begin met het tekenen van één katrol. Je moet begrijpen hoe één katrol werkt, alvorens je combinaties ervan kan uitdokteren. Dit soort verdeel-en-heers algoritmen zijn eigen aan zowel kunst als wetenschap.
[Dit is niet mijn tekening! Bron afbeelding.]
13 – Dat is waarom ik zo van deze schetsen van Da Vinci hou. Ze zijn mooi als product. Maar ook zeer suggestief voor het proces: iets observeren, iets verbeelden. Inzoomen op een detail. Ontdekken hoe het allemaal werkt. Jezelf de tijd gunnen om de wereld te begrijpen door te leren zien.
14 – Als fysicastudent leerde ik over interferentiekleuren. Dat zijn kleuren die ontstaan in dunne lagen van transparante materialen, bijvoorbeeld in een zeepbel. De kleuren zijn het gevolg van de interferentie van verschillende golflengten in wit licht.
15 – Door deze achtergrondkennis zie ik de wereld met andere ogen. Na het koken van spaghetti merk ik soms interferentiekleuren op op de bodem van de ketel. Als fysicus neem ik dan een foto voor ik aan de afwas begin. En als je de achtergrond weghaalt, ziet het eruit als een buitenaardse maan.
16 – Toen mijn zoon nog een baby was, zag ik dat de traanfilm op zijn ogen ook interferentiekleuren vertoonde. Blijkbaar hebben baby’s meer olieachtige componenten in hun traanvocht, waardoor de traanfilm dikker is en minder snel verdampt. Daarom moeten baby’s minder vaak knipperen dan volwassenen.
17 – Ik wou ook opmerken hoe veel kennis van de fysica en vooral van optica vereist is om realistische computerbeelden te maken. Bijvoorbeeld, onderhuidse verstrooiing van het licht moet in rekening gebracht worden om een realistisch resultaat te krijgen voor menselijke handen.
[Dit is niet mijn tekening! Bron afbeelding.]
18 – Maar ik hou het meest van tekeningen op papier. Vooral als ze een puzzel over fysica bevatten! Dit is een 10 meter lange tekening door Roberto Schiavi. De platenspeler aan de linkerkant draait aan een matige snelheid, die opgeschaald wordt door de tandwielen tot aan de lichtsnelheid. Maar dat is onmogelijk!
19 – Toen ik nog in de fysica werkte, kon ik schema’s tekenen en microscopiebeelden toevoegen. Dat mis ik nu ik in de filosofie werk. Daarom besliste ik om een samenvatting te tekenen voor een artikel dat ik schreef over waarschijnlijkheid. Helaas aanvaarden vaktijdschriften voor filosofie geen grafische abstracts.
20 – Ten slotte, een citaat toegeschreven aan Da Vinci:
“Principes voor de Ontwikkeling van een Volledige Geest: Studeer de wetenschap van kunst. Studeer de kunst van wetenschap. Ontwikkel je zintuigen – leer vooral hoe te zien. Besef dat alles met al de rest verband houdt.”
Dat is wat ik bedoel met “begrijpend tekenen”!
Gelijkaardige berichten:
Pingback: Wetenschap en verbeelding » Sylvia's blog