Tag Archief: drukker

Deze week heb ik een paar druktermen bijgeleerd, zoals ‘afloop’ en ‘rillijn’. Dit kwam doordat ik zelf kaartjes wou ontwerpen. Er zijn vast webwinkels waar je dit online kunt doen, maar ik wou zelf een pdf maken waarmee ik naar de kopieerwinkel of drukkerij kon stappen. Ik heb namelijk graag een proefdruk om de kleuren te kunnen beoordelen vóór ik een hele oplage bestel. Verder is het natuurlijk ook sneller en goedkoper als je het zelf kunt gaan ophalen. Ik vond wel veel info op internet, maar het stond nergens mooi bij elkaar op een manier die duidelijk is voor grafische amateurs zoals ik. Daarom deze blogpost over mijn leerproces, met een heus 9-stappenplan voor het maken van een digitaal bestand voor kaartjes. :-)

Natuurlijk heb ik al wel vaker documenten laten afdrukken bij een digitale drukker. Je stuurt een pdf op per e-mail en gaat het drukwerk ophalen: makkelijk zat. Als onderzoeker liet ik posters voor conferenties drukken op diverse formaten en er rolden twee proefschriften van de band. Het binnenwerk van de doctoraatsboekjes maakte ik de eerste keer in Word en de tweede keer in LaTeX. (Mijn voorkeur voor grote bestanden gaat intussen weliswaar uit naar LaTeX, maar als je de moeite doet om een aantal kneepjes te leren – zoals het werken met gekoppelde bestanden – kun je aan Word ook een krachtige bondgenoot hebben.) Voor het maken van de posters en de kaft van de doctoraatsboekjes gebruikte ik een combinatie van een tekenprogramma (zoals Paint Shop Pro, Paint.NET, of Gimp) en Powerpoint, waarvan ik dan een pdf maakte om naar de drukker te sturen.

Bij het maken van de kaft moest ik voor het eerst een beetje rekenen: de afmetingen van voor- en achterzijde stond vast (gelijk aan de pagina’s van het binnenwerk), maar de rugdikte moest ik berekenen aan de hand van het aantal pagina’s en de opdikking van het gebruikte papier. Verder moest ik het document aanleveren met afloop of overvulling (in het Engels: ‘bleed allowance‘). Bij het snijden wordt er een heel pak in eens gesneden en dan kunnen de vellen een beetje verschuiven. Hierdoor is het aan te raden de achtergrondkleur van de kaft aan alle kanten een beetje te ver te laten doorlopen (minstens 2 mm aan elke kant): dit is de afloop. Je kunt in deze marge dan ook de snijlijnen aangeven. Verder is het ook het beste om een beetje speling te laten rond de tekst op de rug – anders kan het gebeuren dat die eerder op de vouw dan op de rug terecht komt.

Deze keer wou ik dus een kaartje ontwerpen op A5-formaat. Drukkers vertrekken het liefst van een afdruk op grotere vellen, die ze dan snijden. Er passen exact vier vellen A5 in één vel A3. Eerst dacht ik dat dit betekende dat ik de afloop binnen mijn A5-formaat moest verrekenen, met mogelijk een kleiner kaartje als gevolg. Toch vermoedde ik dat dit niet kon kloppen: er is zoveel drukwerk dat exact op A4-, A5-, of A6-formaat (d.w.z. volgens de ISO 216 norm) wordt afgeleverd en dit wordt vermoedelijk ook allemaal met meerdere exemplaren per vel gedrukt en dan gesneden. Het antwoord op dit raadsel? Wel, het papier waarop gedrukt wordt blijkt iets groter te zijn dan A3 (29,7 cm bij 42,0 cm): drukkerijen beschikken namelijk over SRA3, dat 32,0 cm bij 45,0 cm groot is (volgens de ISO 217 norm). Dit betekent dus dat de vellen méér dan groot genoeg zijn om vier kaartjes op A5-formaat over te houden en toch afloop te hebben rondom elk kaartje.

[important]Als je ook een ontwerp wil maken voor visitekaartjes, uitnodigingen, menu’s, of dergelijke en al enige handigheid hebt met Powerpoint (of Word, of hun tegenhangers in OpenOffice), dan kun je te werk gaan volgens mijn 9-stappenplan. :-) Meer uitleg bij de stappen staat telkens onder de bijhorende figuur.[/important]

Het ontwerp van A5-kaartjes op SRA3-formaat. Stap 1 tot 3: van blanco blad tot stramien met afloop. (Dit is een fictief voorbeeld waarbij ik de breedte van de marges wat overdreven heb om ze duidelijker zichtbaar te maken.)

1. Maak een nieuw document aan in het gekozen programma voor desktoppublishing. Begin met het aanpassen van de paginagrootte naar 32,0 cm bij 45,0 cm. (In Powerpoint kan dit onder het menu Design en dan Page Setup.)
   Voor een mooi resultaat is het belangrijk dat je aan het einde (in stap 8) een pdf met voldoende resolutie hebt. Sommige programma’s geven je echter geen controle over het aantal dpi waarmee de pdf wordt aangemaakt. Om dit probleem te omzeilen, kun je met opzet van een te grote pagina vertrekken en dan duidelijk aan de drukker zeggen dat je het op kleiner formaat wil laten afdrukken. Je moet er in elk geval voor zorgen dat de je de gewenste verhouding tussen lengte en breedte van de pagina respecteert (bijvoorbeeld SRA0 als je SRA3 nodig hebt, dit heeft dezelfde verhouding).
2. Maak je stramien: dit zijn hulplijnen (hierboven in het blauw) waarmee je de afzonderlijke kaartjes aanduidt binnen het grote vel. Om deze exact te kunnen positioneren, reken je eerst uit waar ze moeten komen; hou daarbij rekening met de gewenste afmetingen van de kaartjes en de ruimte voor de afloop rond en tussen de kaartjes. Het is verstandig om op voorhand bij de drukker te informeren hoeveel afloop ze graag willen, maar 2 à 3 mm rondom lijkt standaard. (In Powerpoint geef je deze positie in door eerst voorlopig een lijn te tekenen, deze te selecteren en in het Format menu op het uitklapmenu naast Size te klikken. Bij Size kun je dan de lengte en bij Position de positie van de lijn ten opzichte van de linkerbovenhoek tot op de tiende millimeter nauwkeurig ingeven.)
3. Je kunt nog extra hulplijnen trekken om de minimale breedte van de afloop aan te duiden (hierboven in het grijs). Dit is niet echt nodig als je ontwerp een egale achtergrondkleur heeft: dan vul je gewoon heel de pagina met deze kleur en is er dus zeker voldoende afloop.

Stap 4 tot 6: het ontwerp van één kaartje binnen het stramien. (Hierin zit ook het leuke, creatieve deel van het eigenlijke ontwerpen zelf, maar daar gaat dit stappenplan niet over. Sorry!)

4. Nu zoomen we in op het ontwerp van één kaartje, dus binnen één vakje van het stramien. Eventueel maak je hiervoor een apart bestand aan dat maar zo groot is als één kaartje met afloop.
   Je kunt het beste nog een paar hulplijnen tekenen om aan te geven tot waar de tekst mag komen (hierboven in het rood). De reden voor deze veiligheidsmarge is dezelfde als voor de afloop: er kan altijd een kleine afwijking optreden bij het snijden en dan wil je natuurlijk niet dat de eerste of laatste letters worden afgekapt…
5. Zorg dat de kleuren van de achtergrond doorlopen in de marges (d.w.z. minstens tot aan de grijze aflooplijn).
6. Zorg dat de tekst (of andere belangrijke visuele informatie) nergens te dicht op de rand komt (d.w.z. binnen de rode lijnen blijft).

Stap 7 tot 9: van digitaal bestand tot gedrukt eindresultaat.

7. Als je ontwerp van één kaartje klaar is, kopieer dan alle onderdelen hiervan in één vakje van het stramien. Groepeer alle onderdelen van het ontwerp in het eerste vakje (en de rode rand errond), kopieer deze en plak in alle vakjes van het stramien.
8. Gebruik de positie van de (blauwe) hulplijnen van het stramien om, enkel in de marges, de veel kortere snijtekens aan te duiden (in het Engels: ‘crop marks‘). Zorg ervoor dat de snijtekens niet tot tegen (of voorbij) je eigenlijke kaartje komen. (Dus niet tot aan de blauwe lijn; tot aan de (grijze) aflooplijn is genoeg.)
   Je kunt eventueel ook stippellijnen gebruiken om vouwlijnen aan te duiden (hierboven niet van toepassing). Drukkers spreken van een rillijn: bij dikker papier moeten ze de positie van een vouw eerst rillen (eigenlijk kneuzen), zodat het papier daar beter plooibaar wordt.
   Wis dan de hulplijnen van het stramien, of verander hun kleur in de kleur van de achtergrond, of verplaats ze naar de achtergrond. Zorg er in elk geval voor dat je ontwerp niet meer omrand is door zichtbare stramienlijnen, want dit komt zelden mooi uit bij het snijden!
   Exporteer het bestand als een pdf (met voldoende resolutie, als je deze optie kunt aanpassen). Dit ontwerp kun je dan naar de drukker sturen met de nodige informatie erbij over de lijntjes in de marges.
9. Dit is het beoogde eindresultaat na drukken en snijden: enkel de stukken binnen de zwarte randen blijven over.

Professionals gebruiken hiervoor natuurlijk geen Powerpoint, maar bijvoorbeeld Adobe InDesign of QuarkXPress. Ik denk echter dat je als amateur ook al een heel eind komt als je het een beetje systematisch aanpakt, zoals hierboven beschreven. :-)