Tag Archief: sport

Heldhaftig schommelen

Deze column zal verschijnen in het juni-nummer van Eos.

Heldenland.Helden is een programma op Ketnet voor negen- tot twaalfjarigen. Ze kwamen bij mij aankloppen met de vraag of het mogelijk is om helemaal rond te gaan op een gewone schommel. De Helden zijn namelijk een speeltuin aan het bouwen in Tienen met spectaculaire versies van klassieke speeltoestellen: Heldenland.

Als fysicus zie ik de schommel als een slinger. Daarbij beweeg je steeds op een cirkelboog. Bovendien zijn er twee punten van de baan waar je snelheid even nul wordt: op de uiterste punten, waar je bewegingsrichting omkeert. Stel nu dat je op de een of andere manier tot boven het ophangpunt bent geraakt en dat je snelheid daar nul is. De krachten die op je inwerken zijn de zwaartekracht, recht naar beneden, en die van de ophanging. En daar knelt de schoen.

Bij een gewone schommel hangt het zitje namelijk op aan kettingen of touwen. Die kunnen niet duwen, enkel trekken, en zullen je daarboven dus niet op een cirkelbaan houden. Met een emmer aan een touw demonstreerde ik dat je dan recht naar beneden valt, tot het touw weer gespannen staat, waardoor je een harde ruk krijgt.

Als je snel genoeg draait, kan de emmer aan het touw wel 360 graden rond: held Nico mocht dit demonstreren met water in de emmer. Overkop gaan op een gewone schommel zou dus wel mogelijk zijn als je er een motor op monteert die je heel snel laat draaien. Maar dat is onverantwoord voor Heldenland. En je kunt het ook niet echt meer schommelen noemen.

De volgende vraag was hoe het komt dat we kriebels voelen op een schommel. De organen in onze buik liggen als het ware op elkaar, maar die druk voelen we gewoonlijk niet. Als we vallen, of hoog schommelen, is er – tijdelijk – niets dat ons tegenhoudt. We bewegen dan mee met de zwaartekracht. Die kracht zelf voelen we niet. Wel merken we dat iets er niet meer is: namelijk de tegendruk van de grond onder onze voeten en van de onderste organen die de bovenste tegenhouden. De zenuwen in de buik registreren normaal een constante druk, die nu wegvalt. Het is zoals wanneer je buitenkomt van een feest waar veel lawaai was en je plots de stilte ‘hoort’.

Tijdens het schommelen variëren de tegendruk en de hoeveelheid kriebels. Als je op een weegschaal zou kunnen staan tijdens het schommelen, dan zou je het aangegeven gewicht zien stijgen en dalen. Kriebels verwacht je op het moment dat de weegschaal het minste aangeeft: rond de keerpunten van de baan. Met een langer touw krijg je een langer stuk waar je bijna recht naar beneden gaat. Dan verwacht je ook meer kriebels.

In 1998 hebben een wiskundige, een fysicus en een ingenieur van de Amerikaanse Cornell University een artikel van tien pagina’s geschreven waarin ze uitrekenden hoe je jezelf het best hogerop werkt op een schommel: je moet energie in de slingerbeweging pompen door je zwaartepunt op de juiste momenten te verplaatsen. Zittend doe je dat door je horizontaal uit te strekken bij het naar voor bewegen en rechtop te zitten met opgetrokken benen tijdens het naar achter bewegen. Staand moet je van het hoogste punt naar het laagste bukken en dan rechtop gaan staan tot het hoogste punt – en dit zowel tijdens het naar voor als naar achter gaan. Als je echt hoog wil raken, is staand schommelen de beste techniek. Staand heb je immers dubbel zoveel pompwerking en de hoogte van het zwaartepunt verschilt sterker.

Kiiking.

Kiiking: in Estland is schommelen een sport!

Dat hebben ze in Estland goed begrepen. Daar doen ze namelijk wel aan over de kop schommelen. Ze gebruiken schommels met metalen staven in plaats van kettingen, waardoor het mogelijk is om tot boven het ophangpunt te schommelen. Ze doen dit staand en vastgemaakt aan een voet. Kiiking heet deze sport, want dat is het: het is fysiek zwaarder om boven te geraken naarmate de staven langer zijn. Het Guinnesswereldrecord voor een volwassen man staat op staven van meer dan 7 meter. Voor kinderen zijn de staven natuurlijk korter, maar heldhaftig blijft het.

  • Je kan aflevering 15 van Heldenland (over waarom je geen 360° rond kan op een gewone schommel) bekijken op Ketnet.
  • Zelf online met slingers experimenteren kan hier en hier. En met een chaotische, dubbele slinger kan dat hier.

Aanvulling (9 mei 2018):

  • Ook aflevering 16 van Heldenland (over kriebels in de buik) staat nu op Ketnet.

Wereldkampioenschap driezijdig voetbal

De Rode Modderduivels.Zeg nu eens eerlijk: ben ik de enige die de merchandising rond het komende wereldkampioenschap tweezijdig voetbal in Brazilië nu al beu is?!

Voetbal is een monocultuur: wereldwijd wordt er met dezelfde regels gespeeld. Dat moet ook wel als je wereldkampioenschappen wil organiseren. Toch vind ik dat gebrek aan variatie armoedig. Bij andere sporten zijn er toch ook meerdere varianten: niet alle lopers doen dezelfde afstand en wielrennen kun je op de weg, in de bergen of in de modder doen.

Al jaren vertel ik mijn voorstel voor een andere vorm van voetbal aan iedereen die het horen wil (bijna niemand): het veld moet groter, heuvelachtiger en ruwer zijn en een wedstrijd moet meerdere dagen kunnen duren. Er moeten dan wel wat extra regels komen over proviand en het al dan niet toelaten van seks tijdens de wedstrijd, maar dán zou je tenminste een evenement hebben.

Moerasvoetbal gaat een beetje in die richting. Er is zelfs een Belgische nationale moerasvoetbalploeg, de Rode Modderduivels. Maar die wedstrijden duren slechts twaalf minuten. Ja, het is waarschijnlijk zwaar om op zompig terrein te spelen, maar er zijn veel meer kijkers dan spelers, dus wiens belangen wegen hier zwaarder door? ;-)

Blauwe kever.

Zeshoekig voetbalveld om drijzijdig voetbal op te spelen.

Gisteren las ik over een andere variant van het voetbal (in The Telegraph nog wel, via TYWKIWDBI): driezijdig voetbal, dus voetbal met drie teams op een zeshoekig veld. Het is te hopen dat ze dan ook met een ouderwetse voetbal spelen: die twintig witte zeshoeken (en twaalf zwarte vijfhoeken) zouden mooi passen op zo’n veld. In elk geval bestaat een spelletje uit drie “helften”. :-)

Het idee is van de Deense Cobra-kunstenaar Asger Jorn, die het driezijdig voetbal in 1962 bedacht. Er werd voor het eerst een spel gespeeld in 1994 tijdens de Glasgow Anarchism Winterschool en de jaren nadien werd het sporadisch gespeeld tijdens soortgelijke bijeenkomsten in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. In 2011 werd de eerste club voor driezijdig voetbal opgericht in Londen: de Deptford Three Sided Football Club (D3FC).

Er zijn slechts drie spelregels:

  1. Er moeten drie ploegen op het veld zijn op hetzelfde moment.
  2. Het team dat de minste goals binnenkrijgt is de winnaar.
  3. De bal moet rond zijn.

Er ook een versie van het reglement met vijf spelregels. Daaruit blijkt dat er in driezijdig voetbal, net als bij Ultimate Frisbee, geen scheidsrechter op het veld komt, maar dat spelers eventuele disputen onderling regelen. Fairplay staat dus hoog in het vaandel.

Ik schreef al dat D3FC werd opgericht in 2011. Als je de eerste club bent, heb je natuurlijk nog geen tegenstanders om je mee te meten. Inmiddels heeft D3FC vijf andere teams in Londen om ’s zondags tegen te trappen, met leuke teamnamen zoals Strategic Optimists FC en Philosophy Football FC. Daar wil ik wel een truitje van! Bovendien wordt Philosophy Football FC genoemd als kanshebber om wereldkampioen te worden!

Want, ja, tegenwoordig zijn er ook ploegen in andere landen (maar nog geen in België of Nederland, voor zo ver ik weet). En morgen (24 mei) wordt het eerste wereldkampioenschap driezijdig voetbal gehouden in Denemarken. Een toepasselijke locatie dus: in het thuisland van Asger Jorn, de bedenker van driezijdig voetbal; meer bepaald in Silkeborg, bij het museum dat aan Jorn gewijd is.

Filmpjes over driezijdig voetbal:

Aanvulling (27 mei 2014, 12u):

Ik tipte de redactie van Nieuwe Feiten over dit onderwerp, met de vraag of zij aan de weet konden komen wie het wereldkampioenschap drijzijdig voetbal gewonnen heeft. Het onderwerp staat alvast aangekondigd op de website. Ik ben benieuwd! :-)

Aanvulling (27 mei 2014, 13u):

Je kunt het radiofragment hier nabeluisteren.

In het fragment is er sprake van een ploeg uit Turkije, maar die zijn blijkbaar niet opgedaagd, want dit is de volledige uitslag:

  1. Silkeborg KFUM (Denemarken)
  2. Silkeborg IF (Denemarken)
  3. Philosophy Football Europe
  4. Polscy Budovlancy (Polen)
  5. Dynamo Windrad (Duitsland)
  6. Philosophy Football (Engeland)
  7. The Republic of Deptford (Engeland)
  8. Canuts Francais (Frankrijk)
  9. DAMPT (Litouwen/Uruguay)

Over de winnaar: KFUM staat voor Kristelig Forening for Unge Mænd, de Deense tegenhanger van YMCA. De spelers van Silkeborg KFUM worden in het radiofragment “padvinders” genoemd, waardoor het lijkt of het om zeer jonge gelegenheidsspelers gaat. Uit de foto’s blijkt echter dat het de veteranenploeg van een reguliere voetbalclub betreft. Deze voetbalclub is rond 1918 ontstaan uit de lokale YMCA. (Dat is althans wat ik uit deze Deense webpagina meen te kunnen opmaken.)

Uit de foto’s blijkt verder dat er tijdens de finale ook een streaker van de partij was.

Het zou leuk zijn als er over drie jaar een ploeg de Belgische driekleur verdedigt op het volgende wereldkampioenschap driezijdig voetbal!